Op stap naar De Pettelaar

Landgoederen en natuur

Samen met Pieter Denissen bezoeken we het landgoed De Pettelaar. Dit landgoed is met aansluitend Dooibroek een natuurterrein van 49 ha dat eigendom is van de Stichting Brabants Landschap. Het gebied bevindt zich ten zuiden van de kom van ‘s-Hertogenbosch nabij de Zuiderplas, maar aan de zuidzijde van de A2. Het landgoed kent een afwisselende bodemopbouw, met donken zoals Patersberg en Vossenberg, rivierduinen en lagere zand- en veengronden.

De laatste zijn verkaveld in smalle percelen en de perceelsgrenzen zijn beplant met populieren, terwijl op de donken naaldhout, Robinia en Amerikaanse eik is aangeplant. De bossen zijn verbonden door lanen die beplant zijn met suikeresdoorn en zomereik.

Het gebied werd voor het eerst vermeld in de 15e eeuw. Daarin is sprake van de kloosterhoeven Patersberg en Mariaweide. Omstreeks 1625 werd veel zand uit het gebied afgegraven ter ophoging van de binnenstad van ‘s-Hertogenbosch. Vanaf 1748 werd het gebied als landgoed ingericht. Er werden lanen aangelegd en het bij Haanwijk gelegen Sterrenbos. In 1860 werd het landgoed gekocht door de familie De Gruyter en in 1920 werd er een villa gebouwd, vermoedelijk op de restanten van het 18e-eeuwse landhuis. Bij de villa, die dienstdeed als zomerverblijf, lag een moestuin en een walnootboomgaard. Het bezit, dat nog steeds bekendstaat als het “Bos van De Gruyter”, werd in 1995 verkocht aan de Stichting Brabants Landschap.

Al vanaf de Romeinse Tijd wordt Haanwijk permanent bewoond. Er zijn tenminste vondsten gedaan uit deze periode die wijzen op landbouw, ambachtelijk leven en handel. Wijk is afgeleid van het Latijnse woord ‘vicus’, wat burcht betekent. En de haan is door de Romeinen in onze streken ingevoerd. De kern van het landgoed ligt op een natuurlijke hoogte of ‘donk’.

De zo kenmerkende dijkjes zijn van diverse oorsprong. Sommige werden aangelegd om woningen en akkers te beschermen tegen het water; andere om de donken onderling te verbinden (om droogvoets te kunnen gaan); weer andere zijn restanten van de liniedijk die Frederik Hendrik in 1629 liet aanleggen bij het beleg van Den Bosch. Twee vervallen sterrenbossen dateren van de eerste helft van de 18de eeuw. Het is een bostype waarbij 8, 6 of 4 lanen samenkomen in een centraal punt en zo als het ware een ster vormen.

Vanaf 1980 heeft Haanwijk een waterbergingsfunctie, zodat het nabije Den Bosch droge voeten houdt. Het houdt ook in dat water zo lang mogelijk wordt vastgehouden, wat goed is voor de bovenstroomse natuurwaarden. De Dommel hier kun je geen beek meer noemen, maar nog nét geen rivier. Ze zit er tussen in, landschappelijk en biologisch.

Bij aankomst drinken we koffie of thee, waarna we ca twee uur wandelen (ca 6,6 km).

Na de wandeling genieten we van een lunch. De lunch is voor eigen rekening.

Aanmelden

Aanmelden van 22 april  t/m 1 mei bij Stella Wesel (excursies@tilburg.knnv.nl).
Geef ook aan of je met een auto komt en of je eventueel wilt rijden.

__________________________
Foto Saxifraga J. Nijendijk